Nederland onder Franse invloed

Op het snijvlak van de achttiende en de negentiende eeuw onderging de Nederlandse staat enorme veranderingen. Binnen één generatie veranderde het land van een federale republiek in een centraal geleide monarchie. Enerzijds kwam de gedaanteverwisseling voort uit Bataafse hervormingsijver, anderzijds oefende de Franse regering grote druk uit op haar bondgenoot om ingrijpende institutionele hervormingen te bewerkstelligen. Frankrijk heeft als culturele en militaire grootmacht een aanzienlijke rol gespeeld in de Noord-Nederlandse ontwikkelingen. Maar de culturele overdracht tussen beide landen is allerminst congruent geweest met de ongelijke machtsverhoudingen. Nationale verschillen werden destijds erkend en door velen gezien als een voldongen feit. Via een proces van toe-eigening konden Franse culturele, juridische en politieke instituties geschikt worden gemaakt voor de Nederlandse omstandigheden. Soms gebeurde dit spontaan, soms werden zij opgedrongen. Geregeld wisten de Nederlanders eigen gebruiken te behouden door deze zo te herformuleren dat zij pasten binnen de opgelegde instituties uit Frankrijk. Bovendien was geen sprake van eenrichtingsverkeer omdat enkele vooraanstaande napoleontische bestuurders Nederlandse vernieuwingen wilden overnemen. Deze pluriforme erfenis werd niet ongedaan gemaakt na 1813. Willem I’s eenheidsstaat behield tal van instituties uit de napoleontische tijd.