Faust

Over Faust en zijn duivelspact zijn talrijke werken geschreven: de Faust-gestalte behelst een mythe van de moderne mens. Wie was deze omstreden geleerde? En welke voorstellingen zijn er op hem geprojecteerd? In zijn hoorcollege neemt Michiel Hagdorn de luisteraar mee op een zoektocht naar Faust langs beroemde Faust-werken: van het oude volksboek Historia von Doctor Johann Fausten uit 1587 tot het meest recente Faust-drama van Tom Lanoye Oustfaust uit 2022.

De historische Georgius Faustus von Helmstadt leefde rond 1500, op het breukvlak van de middeleeuwen en de moderne tijd, als rondreizend magiër, astroloog, alchemist en wondergenezer. Geleerdheid werd in deze tijd door velen argwanend bekeken en bovendien had Georgius Faustus een omstreden reputatie als charlatan en zedeloos man. Vandaar dat na zijn dood verhalen ontstonden dat hij een duivelspact zou hebben gesloten en naar de hel zou zijn gegaan. Zo was de Faust-legende geboren, die al snel zijn weg vond in de literatuur. Daarin werd Faust een symbool voor de mens die zijn beperkingen wil overstijgen en daarvoor (duivelse) zonde op zich laadt. Na verloop van tijd echter veranderde de veroordeling van Faust als grote zondaar. Niet alleen werd hij als een tragische gestalte opgevat, maar vanaf de 18e eeuw werd hij ook beschouwd als een prototype van de moderne mens die zich emancipeert van religieuze en andere bevoogding. Aldus ontwikkelde de Faust-gestalte zich tot een steeds vernieuwde inspiratiebron en een mythe waarmee kunstenaars hun eigen tijd verbeelden en hun visie op de moderne mens uitdrukken.

Inhoud

H1. Van Genesis tot Faust Mythen over verlangen en angst van de mens

H2. De historische Faust (± 1466-1536)
Georgius Faustus von Helmstadt

H3. Historia von D. Johann Fausten (1587)
Het eerste grote boek over Faust en zijn duivelspact

H4. De Faust-gestalte op de drempel naar de moderne tijd (±1450-1600)
Het tijdsgewricht van grote veranderingen

H5. Christopher Marlowe, The Tragicall History of the Life and Death of Doctor Faustus (1592-1593)
Het eerste literaire meesterwerk

H6. Faust in de Nederlanden
Verspreiding en popularisering van Faust

H7. Johann Wolfgang von Goethe, Faust. Eine Tragödie (1808 – 1832)
De meest invloedrijke Fausttragedie

H8. Iwan Toergenjew, Faust (1856)
Een burgerlijk-psychologische novelle

H9. Het ‘faustische’ (±1800-1945)
Faust in de Duits-nationalistische ideologie

H10. Michail Boelgakow, De meester en Margarita (1928-1940)
Een satire op de stalinistische Sovjet-Unie

H11. Thomas Mann, Doktor Faustus (1947)
Een monumentale roman over (nazi-)Duitsland en de dubbelzinnige Faust

H12. Pascal Dusapin, Faustus. The Last Night (2006)
Een radicale opera: Faust en het niets

H13 Tom Lanoye, Oustfaust (2022)
Een drama over Faust en de ondergang van de mensheid